ДЕН НА БРОЈОТ ПИ (22 JУЛИ И 14 МАРТ)
A WEEK OF PHYSICS 11-15 MART
САМОСВЕТЛЕЧКИ И НЕСВЕТЛЕЧКИ ПРЕДМЕТИ
Светлината претставува електромагнетен бран. Од сите видови електромагнетни бранови ние можеме да ги видиме само светлинските. Останатите за нашето око се невидливи.
СВЕТЛИНСКИ ИЗВОРИ
Телата што зрачат светлина ги нарекуваме светлински извори.
Најсилен извор на светлината за планетата Земја е Сонцето - големо вжарено небесно тело на чијашто површина температурата изнесува околу 6000 степени целзиусови.
Светлинските извори ги делиме на примарни (извори кај кои доаѓа до претворање на внатрешна - топлинска, хемиска, атомска или некој друг вид енергија во светлина) и секундарни (сите тела што не опкружуваат и ги гледаме само поради тоа што од нив се рефлектира светлината).
Материјалите низ кои светлината поминува ги викаме проѕирни оптички средини.
Ако проѕирна оптичка средина е насекаде со еднаква густина, велиме дека тоа е оптички хомогена средина.
Телата што зрачат светлина ги нарекуваме светлински извори.
Најсилен извор на светлината за планетата Земја е Сонцето - големо вжарено небесно тело на чијашто површина температурата изнесува околу 6000 степени целзиусови.
Светлинските извори ги делиме на примарни (извори кај кои доаѓа до претворање на внатрешна - топлинска, хемиска, атомска или некој друг вид енергија во светлина) и секундарни (сите тела што не опкружуваат и ги гледаме само поради тоа што од нив се рефлектира светлината).
Материјалите низ кои светлината поминува ги викаме проѕирни оптички средини.
Ако проѕирна оптичка средина е насекаде со еднаква густина, велиме дека тоа е оптички хомогена средина.
Во оптички хомогена
средина светлината се
движи праволиниски.
Брзина на светлината — обично се бележи со латинично c (лат. celeritas - брзина), претставува физичка константа важна во голем број области од физиката. Нејзината вредност (во вакуум) изнесува точно 299 792 458 m/s (≈), односно 1 079 252 848,8 km/h.
Во други проѕирни средини брзината на светлината е различна и секогаш помала отколку во ваккум.
КАКО ГИ ГЛЕДАМЕ НЕШТАТА
СВЕТЛИНСКИ ПОЈАВИ - ВОВЕД - ИДЕНТИЧНО КАКО ПОДОЛУ (ЛИНКУВАН НАСЛОВ) НО ПОИНАКУ ПРЕТСТАВЕНО - ПРВИТЕ 23 СЛАЈДА - 20 РЕЧЕНИЦИ.
ОСТРИ И ДЕЛУМНО ОСВЕТЛЕНИ СЕНКИ
Знаеме дека светлината се простира праволиниски.
Тоа значи дека ако на патот на светлината се постави непроѕирна препрека, светлината нема да може да премине зад препреката. Затоа велиме дека сенка и полусенка се последици на праволиниско движење на светлината зад осветлените непроѕирни предмети.
Тоа значи дека ако на патот на светлината се постави непроѕирна препрека, светлината нема да може да премине зад препреката. Затоа велиме дека сенка и полусенка се последици на праволиниско движење на светлината зад осветлените непроѕирни предмети.
Непроѕирни материјали се оние што не ја пропуштаат светлината. Непроѕирни предмети прават темни сенки. Проѕирните материјали пропуштаат светлина. Проѕирните предмети не формираат сенки. Делумно проѕирните материјали пропуштаат дел од светлинските зраци. Делумно проѕирните предмети прават посветли сенки. Светлински филтри претставуваат проѕирни тела кои имаат особона да пропуштаат само одредени бои од спектарот.
Колкава ќе биде сенката, зависи од големината на светлинскиот извор, големината на осветлениот предмет, нивната заемна положба и оддалеченост.
Појавите сенка и полусенка се последица на праволиниското движење на светлината зад осветлените птедмети. Каква ќе биде сенката, нејзината големина и острина зависи од големината на светлинскиот извор, големината на осветлениот предмет, нивната заемна положба и оддалеченост.
Природните појави - помрачување на Сонцето и помрачување на Месечината се последица на праволиниското простирање на светлината. Тие појави настануваат кога Сонцето, Месечината и Земјата ќе се најдат на ист правец.
ЗАДАЧИ:
1. Дрво високо 3 m прави сенка долга 2 m, колкаво е растојанието од врвот на дрвото до врвот на сенката?
2. Вертикален столб висок 1,5 m прави сенка од 1 m. Во исто време едно дрво прави сенка пет пати поголема должина од сенката на стапот. Колкава е височината на дрвото?
3. Вертикален столб со висина 1,5 m осветлен од сончева светлина прави сенка 2 m. Во исто време соседната зграда има сенка од 50 m. Колку е висока зградата?
1. Дрво високо 3 m прави сенка долга 2 m, колкаво е растојанието од врвот на дрвото до врвот на сенката?
2. Вертикален столб висок 1,5 m прави сенка од 1 m. Во исто време едно дрво прави сенка пет пати поголема должина од сенката на стапот. Колкава е височината на дрвото?
3. Вертикален столб со висина 1,5 m осветлен од сончева светлина прави сенка 2 m. Во исто време соседната зграда има сенка од 50 m. Колку е висока зградата?
Смената на денот и ноќта се последица на
движењето на Земјата околу својата замислена
оска. Таа оска минува низ северниот и јужниот пол
на Земјата.
Страната што е свртена кон Сонцето е осветлена и
таму е ден.
Спротивната страна не е осветлена и таму е ноќ.
Насоката на сопствената ротацијата на Земјата е
од запад кон исток, односно ако гледаме од
северната Земјина полутопка,таа е спротивна од
насоката на стрелките на часовникот
движењето на Земјата околу својата замислена
оска. Таа оска минува низ северниот и јужниот пол
на Земјата.
Страната што е свртена кон Сонцето е осветлена и
таму е ден.
Спротивната страна не е осветлена и таму е ноќ.
Насоката на сопствената ротацијата на Земјата е
од запад кон исток, односно ако гледаме од
северната Земјина полутопка,таа е спротивна од
насоката на стрелките на часовникот
Месечевите мени — облик на
осветлениот дел на Месечината
што се набљудува од луѓето,
кои се на површината на
Земјата. Месечевите мени се менуваат кружно како што Месечината орбитира околу Земјата, во согласност со менувањето на релативната положба на Земјата, Месечината и Сонцето. Месечината и Земјата се плимно сврзани, и поради тоа од Земјата секогаш се гледа истата страна на Месечината. Ова согледување е различно поради осветленоста која доваѓа од Сонцето и зависи од положбата на Месечината во својата орбита. Затоа, делот од полутопката кој е видлив за набљудувачите на Земјата може да се менува од 100% (полна месечина) до 0% (млада месечина).
Четирите главни фази на месечината се прва четвртина, полна Месечина, трета четвртина, и млада Месечина (третата четвртина е исто познато како последна четвртина на Месечината). Секоја од четирите мени на Месечината трае околу 7 дена (7,4 дена).
осветлениот дел на Месечината
што се набљудува од луѓето,
кои се на површината на
Земјата. Месечевите мени се менуваат кружно како што Месечината орбитира околу Земјата, во согласност со менувањето на релативната положба на Земјата, Месечината и Сонцето. Месечината и Земјата се плимно сврзани, и поради тоа од Земјата секогаш се гледа истата страна на Месечината. Ова согледување е различно поради осветленоста која доваѓа од Сонцето и зависи од положбата на Месечината во својата орбита. Затоа, делот од полутопката кој е видлив за набљудувачите на Земјата може да се менува од 100% (полна месечина) до 0% (млада месечина).
Четирите главни фази на месечината се прва четвртина, полна Месечина, трета четвртина, и млада Месечина (третата четвртина е исто познато како последна четвртина на Месечината). Секоја од четирите мени на Месечината трае околу 7 дена (7,4 дена).
Наједноставно кажано, затемнувањето на Сонцето настанува
кога положбата на Месечината ќе биде точно помеѓу Сонцето и
Земјата. Сепак во прашање се повеќе фактори и
„коинциденции“ што условиле да ја имаме ваквата
појава. Интересно е тоа што Сонцето и Месечината
имаат речиси ист аголен (привиден) пречник. Иако Сонцето
има вистински пречник од 1.390.000 km, а месечината 3.476 km,
сепак поради различната оддалеченост (Сонцето просечно е
оддалечено 150 милиони km, а Месечината само 384.000 km),
нам ни изгледа дека тие се со еднаков пречник. Месечината, како земјин сателит, кружи околу истата за период од 28 дена, при што со едната страна секогаш е свртена кон земјата. Во секој ваков цикус, Месечината ќе се најде помеѓу земјата и Сонцето (конјукција) и би требало да дојде до затемнување на сонцето. Но тоа не е случај бидејќи орбитата на Месечината не лежи во рамнина на еклиптиката туку е наведната под агол од 5.9 степени. Всушност Месечината поминува над или под Сонцето, а еклиптиката ја сече само во 2 точки, односно таму каде што се сечат рамнината на земјината орбита и лунарната орбита. Поради прецесионите поместувања на нивните орбити и точките на пресекот постепено се поместуваат. Понекогаш едната точка на пресек ќе биде точно меѓу Земјата и Сонцето. Тогаш доаѓа до затемнување на Сонцето. Комбинацијата на претходните движења и орбиталните движења на Месечината околу Земјата и Земјата околу Сонцето доведува до циклус на еклипси (затемнувања) со слична форма на секои 18 години. Овој циклус наречен сарос е откриен уште во древниот Египет и значи повторување. Во еден сарос има 43 сончеви затемнувања од кои 13 се целосни (тотални).
Во просек, секоја точка на Земјата може да има едно затемнување во три до четири века. Денес со помош на компјутерите точно може да се пресмета времето на затемнување, појасот на затемнување, траењето на сенката и сл. во перспектива од неколку стотици години, а со грешка до 1 секунда.
кога положбата на Месечината ќе биде точно помеѓу Сонцето и
Земјата. Сепак во прашање се повеќе фактори и
„коинциденции“ што условиле да ја имаме ваквата
појава. Интересно е тоа што Сонцето и Месечината
имаат речиси ист аголен (привиден) пречник. Иако Сонцето
има вистински пречник од 1.390.000 km, а месечината 3.476 km,
сепак поради различната оддалеченост (Сонцето просечно е
оддалечено 150 милиони km, а Месечината само 384.000 km),
нам ни изгледа дека тие се со еднаков пречник. Месечината, како земјин сателит, кружи околу истата за период од 28 дена, при што со едната страна секогаш е свртена кон земјата. Во секој ваков цикус, Месечината ќе се најде помеѓу земјата и Сонцето (конјукција) и би требало да дојде до затемнување на сонцето. Но тоа не е случај бидејќи орбитата на Месечината не лежи во рамнина на еклиптиката туку е наведната под агол од 5.9 степени. Всушност Месечината поминува над или под Сонцето, а еклиптиката ја сече само во 2 точки, односно таму каде што се сечат рамнината на земјината орбита и лунарната орбита. Поради прецесионите поместувања на нивните орбити и точките на пресекот постепено се поместуваат. Понекогаш едната точка на пресек ќе биде точно меѓу Земјата и Сонцето. Тогаш доаѓа до затемнување на Сонцето. Комбинацијата на претходните движења и орбиталните движења на Месечината околу Земјата и Земјата околу Сонцето доведува до циклус на еклипси (затемнувања) со слична форма на секои 18 години. Овој циклус наречен сарос е откриен уште во древниот Египет и значи повторување. Во еден сарос има 43 сончеви затемнувања од кои 13 се целосни (тотални).
Во просек, секоја точка на Земјата може да има едно затемнување во три до четири века. Денес со помош на компјутерите точно може да се пресмета времето на затемнување, појасот на затемнување, траењето на сенката и сл. во перспектива од неколку стотици години, а со грешка до 1 секунда.
Делумно затемнување се јавува кога Сонцето и Месечината
не се во иста линија и Месечината само делумно го
замрачува Сонцето. Оваа појава обично може да се види од
голем дел од Земјата надвор од траекторијата од прстенесто
или целосно затемнување. Но, некои затемнувања можат да
се видат само како делумни, затоа што умбрата поминува
над поларните региони на Земјата и никогаш не се вкрстува
со површината на Земјата. Делумните затемнувања се
речиси незабележливи, бидејќи треба над 90% покриеност да
се забележи било какво затемнување воопшто.
Дури и на 99%, нема да биде потемно од самрак.
не се во иста линија и Месечината само делумно го
замрачува Сонцето. Оваа појава обично може да се види од
голем дел од Земјата надвор од траекторијата од прстенесто
или целосно затемнување. Но, некои затемнувања можат да
се видат само како делумни, затоа што умбрата поминува
над поларните региони на Земјата и никогаш не се вкрстува
со површината на Земјата. Делумните затемнувања се
речиси незабележливи, бидејќи треба над 90% покриеност да
се забележи било какво затемнување воопшто.
Дури и на 99%, нема да биде потемно од самрак.
Затемнувањето на Месечината
настанува кога Месечината ќе се најде зад Земјата, гледано од Сонцето, односно кога ќе помине во
Земјината сенка.
Во тие моменти Сонцето, Земјата и Месечината се
подредени во (приближно) права линија. Кога
Месечината целосно се наоѓа во Земјината сенка сепак е видлива, но не во својата вообичаена светла бела варијанта, туку затемнета со различни нијанси на црвено. Причината и за тоа дека сепак стигнува некаква, црвенкаста, светлина до Месечината е Земјината атмосфера. Земјината атмосфера повеќе го расејува делот од спектарот на сончевата светлина кон сината боја, поради што останува црвената боја. Од истите причини небото на зајдисонце и изгрејсонце е со црвена боја. Дополнително на нијансите на црвената боја зависи и количеството прав во атмосферата – колку по правливо, толку по изразита црвена боја ќе има Месечината. Доколку Земјата би немала атмосфера, Месечината при целосното затемнување сосема би ја снемало.
настанува кога Месечината ќе се најде зад Земјата, гледано од Сонцето, односно кога ќе помине во
Земјината сенка.
Во тие моменти Сонцето, Земјата и Месечината се
подредени во (приближно) права линија. Кога
Месечината целосно се наоѓа во Земјината сенка сепак е видлива, но не во својата вообичаена светла бела варијанта, туку затемнета со различни нијанси на црвено. Причината и за тоа дека сепак стигнува некаква, црвенкаста, светлина до Месечината е Земјината атмосфера. Земјината атмосфера повеќе го расејува делот од спектарот на сончевата светлина кон сината боја, поради што останува црвената боја. Од истите причини небото на зајдисонце и изгрејсонце е со црвена боја. Дополнително на нијансите на црвената боја зависи и количеството прав во атмосферата – колку по правливо, толку по изразита црвена боја ќе има Месечината. Доколку Земјата би немала атмосфера, Месечината при целосното затемнување сосема би ја снемало.
Нацртај дијаграм на зраци за: Ден и ноќ на Земјата; фази на Месечината; целосно затемнување на Сонцето; делумно затемнување на Сонцето; затемнување на Месечината
Камера обскура
Што се случува кога светлината влегува во темен простор низ мал отвор?
Аристотел го опишал овој феномен уште во четвртиот век пред новата ера. Леонардно да Винчи го нацртал овој процес во Ренесансна Италија. Во многу одмаралишта во 19 век ова било многу популарна занимација. Еден професор по уметност направил многу интересен експеримент. Ги покрил прозорците на својата училница со црна пластика, целосно затемнувајќи ја просторијата и исекол многу мало дупче на материјалот. Речиси инстантно спротивниот ѕид станал како филмско платно, неговата површина била покриена со инересна слика од луѓе и автомобили кои се движеле покрај зградата. И уште нешто, сликата била наопаку, небото на подот, земјата на таванот – законите на гравитацијата биле сосема занемарени.
Овој професор ја претворил својата училница во камера обскура, темна комора, можеби најстарата позната направа за сликање и претходникот на фотографската камера. Објаснувањето на оптичкиот принцип на кој функционира направата е моѓеби најкомплицираното нешто. Камера обскура прима светлина исто како и човечкото око – преку мал отвор и свтрена наопаку. Светлината однадвор влегува низ отворот под одреден агол, зраците се рефлектираат од површините на предметите, од повисоките се одбива надолу, а од пониските се одбива нагоре. Зраците се вкрстуваат во темниот простор создавајќи превртена слика. Изгледа како чудо или трик, но тоа е основна физика. Мозокот автоматски ја поправа сликата која ја гледа окото, а додека кај каера обскура сликата останува превртена.
Преносна верзија од камера обскура: комората била кутија, дупчето било покриено со леќа. Ова станало попларно во 17 век, а била користена од многу уметници како помош при сликањето; Научниците ја употребувале да ги набљудуваат соларните затемнувања. За да се фати проектираната слика, иноваторите во 1800 – те години почнале да ставаат хемиски третирани хартии или метални плочи на задниот ѕид на камерата обскура и така се роди уметноста на фотографијата.
Денес со помош на техниката на камера обскура се создаваат многу интересни фотографии.
Овој професор ја претворил својата училница во камера обскура, темна комора, можеби најстарата позната направа за сликање и претходникот на фотографската камера. Објаснувањето на оптичкиот принцип на кој функционира направата е моѓеби најкомплицираното нешто. Камера обскура прима светлина исто како и човечкото око – преку мал отвор и свтрена наопаку. Светлината однадвор влегува низ отворот под одреден агол, зраците се рефлектираат од површините на предметите, од повисоките се одбива надолу, а од пониските се одбива нагоре. Зраците се вкрстуваат во темниот простор создавајќи превртена слика. Изгледа како чудо или трик, но тоа е основна физика. Мозокот автоматски ја поправа сликата која ја гледа окото, а додека кај каера обскура сликата останува превртена.
Преносна верзија од камера обскура: комората била кутија, дупчето било покриено со леќа. Ова станало попларно во 17 век, а била користена од многу уметници како помош при сликањето; Научниците ја употребувале да ги набљудуваат соларните затемнувања. За да се фати проектираната слика, иноваторите во 1800 – те години почнале да ставаат хемиски третирани хартии или метални плочи на задниот ѕид на камерата обскура и така се роди уметноста на фотографијата.
Денес со помош на техниката на камера обскура се создаваат многу интересни фотографии.
Како да направиш камера обскура:
ЕРАТОСТЕНОВ ЕКСПЕРИМЕНТ
1. Ана стои пред рамно огледало на растојание од 2 m. Колку е Ана оддалечена од својот лик?
2. Аголот меѓу упадниот зрак и одбиениот зрак кај едно рамно огледало изнесува 60 степени. Определи ја големината на упадниот агол на светлинскиот зрак?
3. Колкав е упадниот агол, ако аголот меѓу упадниот зрак и рамното огледало изнесува 25 степени ?
2. Аголот меѓу упадниот зрак и одбиениот зрак кај едно рамно огледало изнесува 60 степени. Определи ја големината на упадниот агол на светлинскиот зрак?
3. Колкав е упадниот агол, ако аголот меѓу упадниот зрак и рамното огледало изнесува 25 степени ?
ОПТИЧКИТЕ ИЛУЗИИ КАКО ОПТИЧКИ ФЕНОМЕНИ
ДАЛИ ЗНАЕТЕ ДЕКА:
1. Најчести недостатоци на окото се кратковидост и далекувидост, а се отклонуваат со леќи.
Кратковидост со растурна леќа, а далекувидост со собирна леќа.
2. При далтонизам не разликуваме црвена и зелена боја.
3. Апсолутен индекс на прекршување е однос на брзината на светлината во вакуум и брзината на светлината во некоја оптичка средина.
4. Ласерите се примарни, вештачки извори на светлина.
5. Планетите се секундарни, природни извори на светлина.
6. Законот за прекршување (рефракција) на светлината гласи:
Упадниот зрак, нормалата и прекршениот зрак лежат во иста рамнина.
Кога светлината преминува од оптички поретка во оптички погуста средина, упадниот агол е поголем од прекршениот.
Кога светлината преминува од оптички погуста во оптички поретка средина, упадниот агол е помал од прекршениот.
Зракот што паѓа нормално на граничната површина, не се прекршува.
7. Законот за одбивање (рефлексија) на светлината гласи:
Упадниот зрак, нормалата и одбиениот зрак лежат бо иста рамнина.
Упадниот агол и одбиениот агол се исти по големина.
Зракот што паѓа нормално на огледалото, по ист пат се враѓа назад, односно, упадниот зрак, нормалата и одбиениот зрак се поклопуваат.
8. Ликот во рамно огледало е: исправен, ист по големина со предметот, на исто растојание од огледалото, имагинарен, десната страна на предметот е левата на ликот и обратно.
9. Човечкото око може да види стотици бои, иако мрежницата има само три типа клетки што се осетливи на бои:
- Чепчиња што реагираат на црвена светлина,
- Чепчиња што реагираат на зелена светлина,
- Чепчиња што реагираат на сина светлина.
10. Светлински филтри претставуваат проѕирни тела кои имаат особона да пропуштаат само одредени бои од спектарот.
11. Виножито или ѕуница е оптички и метеоролошки феномен кој предизвикува светлинскиот спектар од сончевите зраци да се појави на небото поради прекршување на светлината низ ситни капки вода во атмосферата. Прекршувањето предизвикува создавање на повеќебоен свод на небото, со црвената боја најгоре, а виолетовата најдолу. Виножитото обично се појавува после дожд.
12. Адитивно мешање на боите се случува кај телевизори и монитори. Со мешање на трите основни спектарни бои (црвена, зелена и сина) се добива бела боја.
13. Суптрактивно мешање на боите е мешање на пигментски (сликарски) бои. Со мешање на еднакви количини од основните пигментски бои (црвена, жолта и сина) се добива црната боја.
1. Најчести недостатоци на окото се кратковидост и далекувидост, а се отклонуваат со леќи.
Кратковидост со растурна леќа, а далекувидост со собирна леќа.
2. При далтонизам не разликуваме црвена и зелена боја.
3. Апсолутен индекс на прекршување е однос на брзината на светлината во вакуум и брзината на светлината во некоја оптичка средина.
4. Ласерите се примарни, вештачки извори на светлина.
5. Планетите се секундарни, природни извори на светлина.
6. Законот за прекршување (рефракција) на светлината гласи:
Упадниот зрак, нормалата и прекршениот зрак лежат во иста рамнина.
Кога светлината преминува од оптички поретка во оптички погуста средина, упадниот агол е поголем од прекршениот.
Кога светлината преминува од оптички погуста во оптички поретка средина, упадниот агол е помал од прекршениот.
Зракот што паѓа нормално на граничната површина, не се прекршува.
7. Законот за одбивање (рефлексија) на светлината гласи:
Упадниот зрак, нормалата и одбиениот зрак лежат бо иста рамнина.
Упадниот агол и одбиениот агол се исти по големина.
Зракот што паѓа нормално на огледалото, по ист пат се враѓа назад, односно, упадниот зрак, нормалата и одбиениот зрак се поклопуваат.
8. Ликот во рамно огледало е: исправен, ист по големина со предметот, на исто растојание од огледалото, имагинарен, десната страна на предметот е левата на ликот и обратно.
9. Човечкото око може да види стотици бои, иако мрежницата има само три типа клетки што се осетливи на бои:
- Чепчиња што реагираат на црвена светлина,
- Чепчиња што реагираат на зелена светлина,
- Чепчиња што реагираат на сина светлина.
10. Светлински филтри претставуваат проѕирни тела кои имаат особона да пропуштаат само одредени бои од спектарот.
11. Виножито или ѕуница е оптички и метеоролошки феномен кој предизвикува светлинскиот спектар од сончевите зраци да се појави на небото поради прекршување на светлината низ ситни капки вода во атмосферата. Прекршувањето предизвикува создавање на повеќебоен свод на небото, со црвената боја најгоре, а виолетовата најдолу. Виножитото обично се појавува после дожд.
12. Адитивно мешање на боите се случува кај телевизори и монитори. Со мешање на трите основни спектарни бои (црвена, зелена и сина) се добива бела боја.
13. Суптрактивно мешање на боите е мешање на пигментски (сликарски) бои. Со мешање на еднакви количини од основните пигментски бои (црвена, жолта и сина) се добива црната боја.
Прекршување на светлината - рефракција
Рефракција и рефлексија
СВЕТЛИНСКИ ПОЈАВИ
ТЕМАТСКО ПОВТОРУВАЊЕ:
1. Одговори на поставените прашања:
а) Што се подразбира под поимот прекршување на светлината?
б) Кога светлинскиот зрак може да премине од една оптичка средина во друга, без да го промени правецот на простирањето?
в) Што е дисперзија на светлината?
г) Што е фатаморгана?
д) Што е леќа?
ѓ) Какви видови леќи познаваш?
е) Што се нарекува главна оптичка оска, оптички центар и фокус на една леќа?
ж) Како се определува јачината на леќата?
з) Како гласи равенката за леќата и кои величини ги поврзува?
ѕ) Кои карактеристични зраци се користат за геометриското конструирање на ликови при леќите?
2. Дополни:
а) Апаратите кај кои со помош на оптички леќи, призми и огледала може да се набљудуваат или регистрираат ситни и оддалечени предмети се нарекуваат _____ .
б) За набљудување на многу ситни предмети се користат ______ и ______, а за оддалечени предмети ........
в) За набљудување на многу оддалечени тела, како што се небеските, се користи _____ .
г) За корекција на недостатоците на човечкото око се користат ........
и тоа: - кај кратковидоста - _______________, - кај далекувидоста - _______________ .
3. На растојание од 80 cm од темето на сферно вдлабнато огледало се наоѓа светол предмет. Неговиот лик е 4 пати помал од предметот. Најди го растојанието на ликот и фокусното растојание на огледалото.
4. Пред двојно испакната леќа на растојание 45 cm е поставен предмет. Неговиот лик се добива на растојание 15 cm. Колкаво е фокусното растојание на леќата?
5. Пред собирна леќа со јачина од 4 D се наоѓа предмет на растојание од 50 cm. На кое растојание од леќата се наоѓа неговиот лик?
6. Конструирај го ликот на предметот што се наоѓа помеѓу фокусот и оптичкиот центар на едно конкавно (вдлабнато) огледало чиј радиус на сферата е 6 cm. Што заклучуваш?
7. Конструирај го ликот на предметот (стрелка) што се наоѓа помеѓу оптичкиот центар и фокусот на собирната леѓа со фокусно растојание од 3 cm. Што заклучуваш?
8. Сончевите зраци паѓаат под агол од 60º. Под кој агол треба да се постави рамно огледало за да зраците се одбиваат вертикално?
9. Пред рамно огледало на растојание од 25 cm е поставен предмет. За колку ќе се зголеми растојанието меѓу предметот и неговиот лик, ако предметот се оддалечи од огледалото за 15 cm?
10. На кое растојание од Сонцето се наоѓа "планетата" Плутон, ако светлината го минува тоа растојание за 5,5 часа?
1. Одговори на поставените прашања:
а) Што се подразбира под поимот прекршување на светлината?
б) Кога светлинскиот зрак може да премине од една оптичка средина во друга, без да го промени правецот на простирањето?
в) Што е дисперзија на светлината?
г) Што е фатаморгана?
д) Што е леќа?
ѓ) Какви видови леќи познаваш?
е) Што се нарекува главна оптичка оска, оптички центар и фокус на една леќа?
ж) Како се определува јачината на леќата?
з) Како гласи равенката за леќата и кои величини ги поврзува?
ѕ) Кои карактеристични зраци се користат за геометриското конструирање на ликови при леќите?
2. Дополни:
а) Апаратите кај кои со помош на оптички леќи, призми и огледала може да се набљудуваат или регистрираат ситни и оддалечени предмети се нарекуваат _____ .
б) За набљудување на многу ситни предмети се користат ______ и ______, а за оддалечени предмети ........
в) За набљудување на многу оддалечени тела, како што се небеските, се користи _____ .
г) За корекција на недостатоците на човечкото око се користат ........
и тоа: - кај кратковидоста - _______________, - кај далекувидоста - _______________ .
3. На растојание од 80 cm од темето на сферно вдлабнато огледало се наоѓа светол предмет. Неговиот лик е 4 пати помал од предметот. Најди го растојанието на ликот и фокусното растојание на огледалото.
4. Пред двојно испакната леќа на растојание 45 cm е поставен предмет. Неговиот лик се добива на растојание 15 cm. Колкаво е фокусното растојание на леќата?
5. Пред собирна леќа со јачина од 4 D се наоѓа предмет на растојание од 50 cm. На кое растојание од леќата се наоѓа неговиот лик?
6. Конструирај го ликот на предметот што се наоѓа помеѓу фокусот и оптичкиот центар на едно конкавно (вдлабнато) огледало чиј радиус на сферата е 6 cm. Што заклучуваш?
7. Конструирај го ликот на предметот (стрелка) што се наоѓа помеѓу оптичкиот центар и фокусот на собирната леѓа со фокусно растојание од 3 cm. Што заклучуваш?
8. Сончевите зраци паѓаат под агол од 60º. Под кој агол треба да се постави рамно огледало за да зраците се одбиваат вертикално?
9. Пред рамно огледало на растојание од 25 cm е поставен предмет. За колку ќе се зголеми растојанието меѓу предметот и неговиот лик, ако предметот се оддалечи од огледалото за 15 cm?
10. На кое растојание од Сонцето се наоѓа "планетата" Плутон, ако светлината го минува тоа растојание за 5,5 часа?